Vài năm qua, các chuyên gia tại Phố Wall đã luôn đưa ra dự đoán rằng Mỹ sẽ rơi vào suy thoái kinh tế trước khi cuộc bầu cử Tổng thống cuối năm 2024. Giả thuyết này càng trở nên khả thi khi FED liên tục tăng lãi suất để kiềm chế tốc độ lạm phát.
Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, các chuyên gia kể trên đã đồng loạt đảo ngược nhận định. Dù trên lý thuyết, không có điều gì là chắc chắn, khả năng Mỹ rơi vào một đợt suy thoái kinh tế trong ngắn hạn đang ngày càng thấp.
Vậy Mỹ đã ‘né’ suy thoái kinh tế như thế nào?
Trong 20 tháng qua, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) làm mọi cách trong khả năng để kìm hãm kinh tế, nhằm ổn định tình hình lạm phát. Cơ quan này hoàn toàn hiểu được việc lãi suất tăng cao liên tục sẽ dẫn đến một cuộc khủng khoảng kinh tế, đồng thời khiến hàng triệu người Mỹ thất nghiệp.
Xuyên suốt khoảng thời gian này, FED đã nâng lãi suất 11 lần, nhưng ít cực đoan hơn 40 năm về trước. Tuy nhiên, Fed đã không nâng lãi nhanh và mạnh như cách đây 40 năm. Quay trở lại thập niên 80, việc FED nâng lãi suất lên quá cao và quá nhanh đã đẩy nền kinh tế nước này vào cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong vòng 50 năm.
FED cũng bán ra hàng nghìn tỷ USD trái phiếu đã mua trong vài năm qua. Động thái này làm giảm nhu cầu trái phiếu chính phủ, đẩy lợi suất lên cao.
Lãi suất vay tiêu dùng, vay mua nhà, lãi suất thẻ tín dụng và nhiều mức lãi khác vì thế cũng bị kéo lên cao, khiến nền kinh tế, đặc biệt là thị trường bất động sản Mỹ sa sút. Địa ốc Mỹ năm nay ghi nhận năm tệ nhất trong 30 năm qua.
Dù vậy, sau gần 2 năm thực hiện chính sách kiểm soát lạm phát bằng cách gây sức ép lên nền kinh tế, FED đã làm được điều tưởng chừng không thể, đó là hạ nhiệt lạm phát mà không đẩy Mỹ vào một cuộc suy thoái kinh tế mới.
Dĩ nhiên, tình trạng kinh tế Mỹ hiện tại không khiến tất cả mọi người hài lòng. Tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đang có xu hướng giảm khi một kỳ bầu cử mới đang đến gần. Tuy nhiên, số việc làm đang bùng nổ, người tiêu dùng vẫn chi tiêu. GDP Mỹ tăng tới 5,2% trong quý III. Đây là con số ấn tượng, nếu xét đến các sức ép mà Ngân hàng trung ương nước này đã gây ra trong 2 năm vừa qua.
Tình hình lẽ ra đã có thể tệ hơn thế rất nhiều. Chủ tịch FED – ông Jerome Powell -cũng thừa nhận bản thân không kỳ vọng nền kinh tế sẽ vững vàng như thế này trước quyết tâm hạn chế lạm phát của Ngân hàng trung ương Mỹ.
“Sôi động” là nhận định xuyên suốt của giới chuyên gia về kinh tế Mỹ năm 2023. Powell và các quan chức FED dùng từ này để đánh giá về hệ thống ngân hàng, tiêu dùng, thị trường việc làm và nhiều mặt khác.
Vai trò của FED trong quá trình “hạ cánh mềm” của kinh tế Mỹ
Giới phân tích cho rằng FED, một mặt nào đó, có lẽ đã gặp một chút may mắn. Thị trường việc làm vẫn vững mạnh, một phần do các thay đổi từ trong đại dịch. Làn sóng nghỉ việc trong và sau đại dịch khiến các doanh nghiệp khát nhân lực. Họ phải nâng lương để thu hút người lao động mới. Các cuộc sa thải quy mô lớn vài năm qua cũng rất hạn chế (ngoại trừ lĩnh vực công nghệ).
Thị trường việc làm bùng nổ đã giúp quyết định tiếp tục nâng lãi của FED trở nên “dễ thở” hơn.
Tiêu dùng cũng là một yếu tố may mắn khác. Từ năm 2021, người Mỹ đã chi tiêu mạnh tay. Ban đầu, họ được chính phủ hỗ trợ tiền mặt trong đại dịch. Sau đại dịch, dân Mỹ tiếp tục mua sắm bù để “đền bù” cho khoảng thời gian phải ở nhà do các lệnh phong tỏa.
Kể cả tin xấu cũng bằng một cách nào đó giúp Mỹ tránh được một cuộc suy thoái kinh tế. Cuộc khủng hoảng ngân hàng địa phương hồi tháng 3 có tác động đến thị trường lớn đến mức FED phải giảm tốc độ nâng lãi suất. Điều này đã giúp tháo gỡ bớt gánh nặng cho cả doanh nghiệp và người dân trong tinh hình khó khăn hậu COVID-19.
Dù tình hình khách quan ủng hộ, ông Powell và các quan chức tại FED cũng xứng đáng được ghi nhận công sức vì đã có chính sách phù hợp.
Phần lớn mọi người không nghĩ đến việc chẳng có chính sách nào thay thế được tương lai ảm đạm của nền kinh tế. Năm ngoái, ai cũng cho rằng để đạt mức lạm phát như hiện tại, Mỹ chắc chắn sẽ rơi vào một cuộc suy thoái kinh tế, đi kèm với đó là thất nghiệp hàng loạt
Lael Brainard – cựu Phó chủ tịch FED nhận định trên CNN hôm 15/12.
Bất chấp chỉ trích từ nhiều phía, FED đến nay vẫn kiên quyết chống lạm phát. Dù giá cả vẫn cao hơn 2 năm trước, lạm phát hiện tại chỉ còn 3,1% – giảm so với đỉnh 9,1% năm ngoái. Mục tiêu của FED là đưa lạm phát về dưới 2% trước năm 2026.
Với tình hình hiện tại, nếu Fed chuyển hướng, giá cả có thể tăng tốc trở lại. Nhưng nếu tiếp tục tăng lãi lên quá cao, nhiều nhà kinh tế cho rằng nền kinh tế Mỹ sẽ không đủ sức để tiếp tục gồng gánh áp lực thì chính sách tài khóa.
Trong 60 năm qua, FED chỉ mới một lần thành công giúp kinh tế Mỹ hạ cánh mềm. Lần này, ông Brainard cho biết công việc của FED vẫn chưa hoàn tất. “Chúng ta còn rất nhiều việc phải làm. Còn một số sản phẩm người Mỹ vẫn thấy ngoài khả năng chi trả”, bà nói.
Gần đây, Powell cũng nói với một nhóm sinh viên rằng bữa tiệc lớn của ông sẽ diễn ra khi nhận được một báo cáo trong đó nói rằng lạm phát đã thực sự ổn định. Từ giờ đến lúc đó, chủ tịch FED còn tiếp tục phải hứng chịu nhiều áp lực khi các phiên họp hàng tháng diễn ra.
CABO Team tổng hợp