Mặc cho các xung đột địa chính trị diễn ra với diễn biến ngày càng phức tạp, nền kinh tế thế giới vẫn đón nhận nhiều thông tin tích cực. Việc nhiều ngân hàng trung ương, mà dẫn đầu là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) liên tục tăng lãi suất cũng chưa gây nên một cuộc “đại suy thoái” như nhiều chuyên gia kinh tế dự đoán.
Tuy nhiên theo tờ The Economist nhận định, vẫn còn quá sớm để kỳ vọng vào một sự hồi phục trong dài hạn của kinh tế toàn cầu.
Kinh tế thế giới khởi sắc, nhưng lãi suất vẫn không giảm
Đầu tiên, việc các chỉ số tích cực sẽ đồng nghĩa với việc FED và các ngân hàng trung ương tạm dừng tăng lãi suất, nhưng chưa đủ thuyết phục để điều chỉnh giảm. Trong tuần cuối cùng của tháng 10, cả Ngân hàng châu Âu (ECB), Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đều đồng loạt có động thái hoãn tăng lãi suất để tiếp tục theo dõi.
Kể cả Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen cũng đồng tình với nhận định của Chủ tịch FED Jerome Powell rằng lãi suất hiện tại vẫn chưa cao và FED nên có động thái phù hợp nếu lạm phát diễn biến xấu đi trong quý IV.
Tờ The Econimist cũng cho rằng lãi suất cao trong thời gian kéo dài sẽ làm đứt gãy các chính sách tài khóa của nhiều quốc gia, đồng thời hạn chế đà tăng trưởng hiện tại.
Để biết vì sao đà tăng trưởng hiện tại chỉ là tạm thời, hãy cùng xét lý do vì sao nền kinh tế Mỹ lại có một quý III/2023 bùng nổ.
Như đã đề cập trong bài viết về chính sách tiền tệ của FED trong tháng 11, động lực tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ quý III chủ yếu đến từ nức chi tiếu bật tăng mạnh. Tuy nhiên, thay vì kiếm ra nhiều tiền hơn, người Mỹ đang bắt đầu trích tiền tiết kiệm để sử dụng cho các nhu cầu mua sắm và số tiền này được dự báo sẽ sớm cạn kiệt.
Dữ liệu gần đây cho thấy các hộ gia đình tại Mỹ hiện còn khoảng 1.000 tỷ USD tiền tiết kiệm, được gửi vào ngân hàng ít nhất là từ năm 2010. Khi nguồn tiền “dự phòng” này cạn kiệt, cộng với ảnh hưởng tiêu cực lãi suất cao, các hộ gia đình tại Mỹ sẽ sớm phải quay trở lại tình trạng “thắt lưng buộc bụng”.
Nợ công đè nặng lên chính sách kinh tế của nhiều chính phủ
Thứ hai, chi tiêu ngân sách để cứu nền kinh tế đã phần nào giúp các nước “gượng dậy” sao COVID-19 nhưng các chính sách này sẽ không bền vững nếu lãi suất vẫn còn neo ở mức cao. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thì cả chính phủ Anh, Pháp, Italy và Nhật Bản đều có khả năng sẽ thâm hụt ngân sách khoảng 5% GDP trong năm 2023.
Trong 12 tháng (tính từ tháng 9/2022 đến tháng 9/2023), thâm hụt ngân sách của chính phủ Mỹ là 2.000 tỷ USD, tương đương 7,5% GDP của cường quốc số 1 thế giới. Trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp thấp, việc vay mượn quá nhiều của Mỹ được đánh giá là kém thận trọng. Nợ công trong các nước giàu tính trên tỷ trọng GDP trong năm 2023 đang cao nhất kể từ thời chiến tranh Napoléon (1803-1815).
Khi lãi suất ở mức thấp, sẽ khá dễ thở các các chính phủ khi xoay sở với các khoản nợ. Tuy nhiên ở thời điểm hiện tại, các khoản nợ công đang khiến ngân khố của nhiều chính phủ trên thế giới cạn kiệt nhanh chóng. Do đó, việc duy trì lãi suất cao sẽ gây ra một mâu thuẫn khó giải quyết giữa chính phủ và các ngân hàng trung ương.
Đơn cử như tại Mỹ, chủ tịch FED Jerome Powell đã tuyên bố sẽ không bao giờ giảm lãi suất điều hành chỉ để giảm các áp lực nợ công lên chính phủ Mỹ. Ngoài Mỹ, Nhật Bản cũng đang rơi vào tình thế tương tự khi lợi suất trái phiếu chỉ đang dừng lại ở mức 0,8% nhưng hàng năm chính phủ nước này vẫn phải trích 8% ngân sách để trả lãi.
Do cạn kiệt ngân sách, các chính phủ sẽ phải “thắt lưng buộc bụng”, đặc biệt là trong các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế. Kết quả là đà tăng trưởng của quý III khả năng cao sẽ không được duy trì trong 3 tháng cuối năm. Trường hợp xấu nhất, là thời kỳ lãi suất cao kéo dài sẽ kết liễu chính nó, buộc các ngân hàng trung ương phải giảm lãi suất, nhưng vẫn phải kiềm chế lạm phát.
Trong một buổi trả lời phỏng vấn gần đây, ông Donald Trump đã đưa ra nhận định đi ngược lại với chủ tịch FED Powell rằng lãi suất đang quá cao và tuyên bố sẽ đưa ra các chính sách thuế mới để cân bằng nền kinh tế nếu có cơ hội trở lại nhà trắng. Nên nhớ, Trump chính là người đề bạt Powell vào vị trí chủ tịch FED khi còn tại vị và quan điểm về chính sách tài chính của cả 2 đang hoàn toàn trái ngược nhau ở thời điểm hiện tại.
Kết lại, gánh nặng ngân sách ngày càng đè nặng lên các chính phủ trên toàn cầu, công thêm các cuộc xung đột trên khắp thế giới đòi hỏi các quốc gia (đặc biệt là các cường quốc) buộc phải chi tiêu công nhiều hơn để gìn giữ ảnh hưởng của mình. Bên cạnh đó, quan điểm cứng nhắc của FED cùng các ngân hàng trung ương về chính sách lãi suất vẫn còn đặt ra nhiều tranh cãi. Với tất cả những yếu tố đó, tờ The Economist cho rằng bất kỳ ai đang đặt cược vào sự phục hồi mạnh mẽ của kinh tế thế giới có thể đang “tất tay” cho một canh bạc cực kỳ mọi hiểm.
CABO Team tổng hợp (Theo: The Economist)
