Lĩnh vực tiền điện tử được thử nghiệm trong suốt những năm vừa qua chỉ với một mục đích chính duy nhất, đó là đề cao lợi ích của việc phi tập trung hóa hệ thống tài chính.
Satoshi Nakamoto, “cha đẻ” của Bitcoin, đã viết vào năm 2008: “Chính phủ rất giỏi trong việc xóa bỏ đầu mối chính của kiến trúc mạng tập trung”. “Nhưng, các mạng ngang hàng hay còn gọi là Peer to Peer) vẫn có thể độc lập hoạt động dựa trên tính phi tập trung của nó.”
Tuy nhiên, tiền điện tử đã thực sự dần trở nên tập trung. Binance, Coinbase và FTX (trước khi sụp đổ) được xem là những gã khổng lồ trong lĩnh vực đầu tư, khả năng sẽ tạo ra lỗ hổng lớn trong nền kinh tế nếu chẳng may gặp phải rắc rối. Và thật sự điều chẳng may đó đã diễn ra. Binance và Coinbase phải đối mặt với cuộc đàn áp theo quy định của luật pháp Hoa Kỳ. FTX thì sụp đổ vào năm ngoái giữa các cáo buộc gian lận.
Tuy nhiên, vẫn còn cách khác để cứu vãn tình hình hiện tại, đó chính là các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) như dYdX hoặc Uniswap. Dù đã ra mắt được một thời gian, các sàn DEX vẫn vướng phải vô số trở ngại để có thể dần phổ biến hơn với người dùng. Giao diện sử dụng của chúng được xem là kém thân thiện nếu so sánh với nhiều sàn giao dịch tập trung (CEX) khác như Binance khi sở hữu trang web và ứng dụng có giao diện gần giống với các phần mềm tài chính truyền thống (TradFi). Song, những cuộc điều tra về Binance và Coinbase gần đây lại vô tình tạo tiền đề thuận lợi cho các giải pháp tài chính phi tập trung (DeFi).
Dave Weisberger, Giám đốc điều hành và đồng sáng lập của CoinRoutes cho biết: “Bối cảnh hiện tại có lẽ sẽ giúp mở rộng thị phần DeFi bởi các giao thức mạng mang tính phi tập trung rất bền vững. Mặc dù vẫn có thể kiểm soát giao thức DeFi, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ vừa có động thái ban hành trát hầu tòa chống lại tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) đứng sau SushiSwap.”
Howard Greenberg, chủ tịch và đồng sáng lập của Hiệp hội tiền điện tử và blockchain Hoa Kỳ, cũng nhận thấy DeFi đang nhận được sự ủng hộ từ người dùng. Ông tranh cãi về quyết định mới đây của Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai về việc cáo buộc Binance đã vi phạm các quy tắc giao dịch của luật pháp Hoa Kỳ. Cáo buộc này có thể gián tiếp đẩy các nhà đầu tư đến sự lựa chọn thay thế là các sàn phi tập trung.
Cho đến nay, các sàn giao dịch tiền điện tử tập trung vẫn là lựa chọn trên hết của các nhà đầu tư khi có nhu cầu mua bán bitcoin (BTC) và những tài sản tương tự. Đối với những nhà giao dịch độc lập, lý do cho việc này là bởi họ tin rằng CEX an toàn hơn DeFi. Đối với các nhà đầu tư chuyên nghiệp hơn và các tổ chức, sàn CEX có thanh khoản tốt hơn.
Binance, sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới, có khối lượng giao dịch hàng ngày khoảng 9,3 tỷ USD. Trong khi đó, sàn giao dịch phi tập trung lớn nhất, dYdX, chỉ có khối lượng giao dịch tiền điện tử nằm ở mức khoảng 770 triệu đô la trong một ngày.
Về bản chất, DEX minh bạch hơn so với CEX, khi DEX công khai toàn bộ giao dịch trên hệ thống blockchain. CEX lại không được như vậy bởi đối với các sàn tập trung, blockchain có tốc độ xử lý giao dịch không đủ nhanh. Tuy nhiên, blockchain đang dần cải thiện được phần hạn chế này. Bên cạnh đó, DEX mới là giải pháp giúp công việc của các cơ quan quản lý trở nên dễ dàng hơn.
Berk Ozdogan, trưởng bộ phận chiến lược của Dexalot cho biết: “CEX là những chiếc hộp đen hoàn hảo khiến công việc của cơ quan quản lý trở nên khó khăn hơn đáng kể”.
Một trong những phàn nàn mà các cơ quan quản lý và thậm chí cả khách hàng của các sàn giao dịch tập trung lớn đã nhiều lần bày tỏ là CEX cần phải có một số chính sách kiểm toán tài chính, một tài liệu chứng minh được chính xác lượng tài sản mà sàn đang nắm giữ. Binance đã thực hiện yêu cầu này bằng cách cung cấp các tài liệu bằng chứng dự trữ. Tuy nhiên, người dùng lẫn chính phủ đều xem chúng là những tài liệu không đáng tin cậy.
Kiểm toán sẽ là một bước tiến lớn trong việc chứng minh tính minh bạch của CEX mà các nhà lập pháp đang mong đợi. Tuy nhiên, việc cung cấp các tài liệu kiểm toán vẫn không minh bạch bằng cách hoạt động của DEX – nơi mọi động thái đều có thể được theo dõi công khai trên blockchain.
Ozdogan cho biết: “Chúng tôi đã học được rất nhiều điều từ các sự kiện diễn ra vào năm 2022, đặc biệt là với FTX. Sự sụp đổ của FTX là minh chứng rõ ràng cho sự thiếu các quy định pháp lý”.
“Quá nhiều người dùng đã mất tài sản vào tay những kẻ xấu bởi bản chất giám hộ của các sàn giao dịch tập trung. Đừng quên trong lĩnh vực tài sản kỹ thuật số vẫn tồn tại một quy tắc bất di bất dịch, rằng: Không giữ khoá, thì không phải tài sản của bạn. (Not your keys, not your crypto)”.
CABO Team tổng hợp
